Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo

“Doanh nghiệp xăng dầu có trách nhiệm thực thi nhiệm vụ chính trị nhưng không phải là doanh nghiệp công ích. Vì khi thực hiện nhiệm vụ bình ổn giá theo yêu cầu của Nhà nước DN có thể không có lãi, nhưng qua giai đoạn đó phải hoạt động đúng như một doanh nghiệp thực thụ, nghĩa là phải bảo toàn và phát triển vốn nhà nước, kinh doanh phải có lãi.”.

CôngThương - Đó là trả lời của Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo khi trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về câu chuyện lỗ, lãi của Petrolimex.

Theo ông, vì sao có thông tin cho rằng Petrolimex mâu thuẫn giữa việc kêu lỗ trongkinh doanh xăng dầu nhưng khi chuẩn bị phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO)lạituyên bố lãi lớn?

- Trước hết cần phải khẳng định tất cả các con số báo cáo tài chính do Petrolimex công bố từng năm và trong bản cáo bạch khi IPO đều là những số liệu lấy từ quyết toán chính thức của doanh nghiệp và đều được công ty kiểm toán độc lập (Delotte) xác nhận hàng năm và được công bố công khai theo quy định của Nhà nước; vì vậy, không có sự mâu thuẫn nào giữa các con số mà Petrolimex đã công bố.

Đúng là trong giai đoạn vừa qua, cơ chế kinh doanh xăng dầu chưa vận hành theo thị trường một cách đầy đủ. Bên cạnh đó, Petrolimex cùng các doanh nghiệp xăng dầu khác có những thời gian phải tham gia bình ổn thị trường theo chỉ đạo của Chính phủ. Vấn đề đặt ra là, bên cạnh các quy định cốt lõi về kinh doanh xăng dầu (Quyết định 187/2003/QĐ-TTg ngày 15/9/2003 của Thủ tướng Chính phủ; Nghị định 55/2007/NĐ-CP ngày 6/4/2007 của Chính phủ; Nghị định 84/2009/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ), kinh doanh xăng dầu còn bị chi phối bởi nhiều văn bản của các cơ quan quản lý nhà nước tại từng thời kỳ, để đáp ứng với mục tiêu bình ổn thị trường.Các lý do này khiến việc tính toán lỗ, lãi trở nên phức tạp hơn và dễ gây những hiểu lầm trong dư luận.

Nhiều người chưa hiểu bản chất là, các doanh nghiệp (DN) đầu mối kinh doanh xăng dầu không phải là DN công ích, trách nhiệm bình ổn giá chỉ là một phần trong hoạt động của DN. Ngoài ra, DN còn phải có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn, có nghĩa là kinh doanh phải có lãi.

Quản lý Nhà nước cũng rất “sòng phẳng” với quan điểm trên. Vì thế, trong giai đoạn thực hiện bình ổn giá xăng dầu, Nhà nước đã áp dụng nhiều biện pháp giảm thuế, phí, trích quỹ bình ổn giá… còn về phía DN cũng phải tiết giảm chi phí và không có lợi nhuận. Nhưng qua giai đoạn bình ổn, Nhà nước phải xử lý phần lỗ phát sinh khi tham gia bình ổn giá, đồng thời DN phải trở lại hoạt động đúng như một doanh nghiệp thực thụ, nghĩa là phải bảo toàn và phát triển vốn nhà nước, kinh doanh phải có lãi. Đó là điều đương nhiên. Khi đó, lợi nhuận phản ánh đúng hoạt động kinh doanh của DN, chứ không phải lấy lợi nhuận lúc này để bù cho giai đoạn bình ổn giá..

Xin ông nói rõ hơn thực hư về lỗ lãi của những năm 2008, 2009, 2010 và cả năm 2011?

Thực chất của vấn đề này là, năm 2008, giá dầu thô có thời điểm leo lên mức cao nhất trong lịch sử khi đạt 147 USD/thùng (ngày 21/7/2008) và giảm dần vào cuối năm (còn 33 USD/thùng). Trong gần 7 tháng đầu năm 2008, Nhà nước thực hiện bình ổn giá xăng dầu, các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu đều phát sinh lỗ. Riêng Petrolimex, với mặt hàng dầu đã lỗ 10.775 tỷ đồng và đã được cấp bù.

Riêng mặt hàng xăng, năm 2008 được chia thành 2 giai đoạn: từ đầu năm đến ngày 21/7 thực hiện bình ổn giá theo chỉ đạo Chính phủ và từ ngày 21/7 trở về sau thực hiện theo cơ chế thị trường (theo Nghị định 55/2007/NĐ-CP). Khoản lỗ mặt hàng xăng phát sinh từ ngày 21/7/2008 trở về trước do không được bù lỗ (theo Quyết định 187/2003/QĐ-CP) nhưng để tạo cho các DN đầu mối có vốn hoạt động nên doanh nghiệp được tạm ứng từ ngân sách nhà nước và có trách nhiệm hoàn trả ngân sách theo quy định.

Tuy nhiên, theo Thông báo số 72/TB-VPCP ngày 5/3/2009 của Văn phòng Chính phủ, Petrolimex được hạch toán số tiền ứng lỗ xăng 1.812 tỷ đồng tương tự như cấp bù lỗ dầu (ngân sách tạm ứng 1.812 tỷ đồng, Petrolimex có trách nhiệm trả dần theo quy định).

Với giai đoạn từ sau ngày 21/7/2008, lợi nhuận mặt hàng xăng của Petrolimex là 642 tỷ đồng (bao gồm khoản 409 tỷ đồng Petrolimex phải hoàn trả cho ngân sách trong 2 tháng cuối năm). Thực chất, với mặt hàng xăng của giai đoạn này, Petrolimex chỉ đạt lợi nhuận 233 tỷ đồng.

Như vậy, trong năm 2008, lợi nhuận của Petrolimex đúng như con số đã công bố là 1.018 tỷ đồng sau khi hạch toán khoản tiền ứng lỗ xăng theo Thông báo số 72/TB-VPCP. Trong đó, lãi thu cổ tức và lợi nhuận được chia là 230 tỷ đồng; lợi nhuận của hoạt động sản xuất- kinh doanh khác là 146 tỷ đồng và lợi nhuận từ kinh doanh xăng từ ngày 21/7/2008 đến hết năm 2008 là 642 tỷ đồng.

Năm 2009 là năm kinh doanh xăng dầu được vận hành theo cơ chế thị trường, lợi nhuận xăng dầu của Petrolimex là 2.660 tỷ đồng (bao gồm khoản 1.403 tỷ đồng Petrolimex phải hoàn trả cho ngân sách nhà nước khoản tiền ứng lỗ xăng còn lại). Thực chất, lãi kinh doanh xăng dầu cả năm 2009 của Petrolimex chỉ còn là 1.257 tỷ đồng. Với sản lượng xuất bán trong năm 2009 của Petrolimex là 9,31 triệu tấn (làm tròn), thì lợi nhuận bình quân chỉ 135 đồng/lít, bằng 45% lợi nhuận định mức mà Nhà nước quy định.

Năm 2010, phần lớn thời gian DN hoạt động trong cơ chế bình ổn giá, do đó, kết quả kinh doanh xăng dầu của Petrolimex lỗ 172 tỷ đồng. Vì phần lỗ này không quá lớn nên Petrolimex tự bù đắp từ lãi hoạt động kinh doanh khác (thu cổ tức và lợi nhuận khác là 356 tỷ đồng, lợi nhuận hoạt động kinh doanh khác lãi 130 tỷ đồng).

Theo cáo bạch, 9 tháng đầu năm 2011 lỗ dự kiến là 1.220 tỷ đồng, cơ sở nào Petrolimex dự tính quý 4/2011 sẽ lãi 598 tỷ đồng?

- Đúng là dự kiến lỗ 9 tháng đầu năm của Petrolimex trước khi chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình cổ phần là 1.220 tỷ đồng. Số lỗ này, Bộ Tài chính tuyên bố sẽ có cơ chế xử lý (theo tinh thần văn bản số 8057/BTC-TCDN ngày 20/6/2011 của Bộ Tài chính) vì lỗ là do DN thực hiện nhiệm vụ bình ổn giá (trong Nghị định 84 đã quy định rõ), xử lý như thế nào chúng tôi chưa biết. Còn dự kiến, lợi nhuận xăng dầu quý IV/2011 là 598 tỷ đồng chúng tôi dựa trên cơ sở Nhà nước tuyên bố kinh doanh xăng dầu sẽ vận hành theo cơ chế thị trường, thực hiện đầy đủ theo Nghị định 84/2009/NĐ-CP, mà theo cơ cấu tính giá của NĐ 84 thì ít nhất DN có lợi nhuận định mức 300 đồng/lít xăng dầu.

Hệ thống số liệu nêu trên được lấy từ quyết toán chính thức và được kiểm toán độc lập, Kiểm toán Nhà nước, thanh tra tài chính, thanh tra thuế xác nhận. Không có chuyện Petrolimex tùy tiện sửa đổi số liệu để đưa vào Bản công bố thông tin trước khi IPO.

Có ý kiến cho rằng, khi Petrolimex cổ phần hóa, vì lợi nhuận của các cổ đông, phải chăng giá xăng dầu trong nước sẽ không có cơ hội giảm?

- Đây là lo lắng chính đáng. Song, thời gian tới đây, thị trường xăng dầu trong nước sẽ được vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, thông qua việc thực hiện đầy đủ Nghị định 84/2009/NĐ-CP của Chính phủ. Nghị định này quy định rất rõ trường hợp doanh nghiệp phải giảm giá bán. Do đó, sẽ không có chuyện doanh nghiệp giữ nguyên giá xăng dầu cao để thu lợi nhuận mà quên mất quyền lợi của người tiêu dùng như lâu nay Petrolimex và các doanh nghiệp khác phải chịu điều tiếng. Hơn nữa, kể cả sau khi cổ phần hóa, Petrolimex vẫn do Nhà nước giữ cổ phần chi phối, nên Petrolimex vẫn là công cụ để Nhà nước điều tiết thị trường xăng dầu theo các mục tiêu kinh tế đã được đặt ra.

- Xin cảm ơn ông!

Thanh Hương (thực hiện)